Hèstas deth huec peth món sancer

Falles de Valéncia. Diferentas localitats deth País Valencian. Net deth 19 de març.

(Hèsta inscriuta sus era Lista Arrepresentativa deth Patrimòni Immateriau dera Umanitat, UNESCO)

Cada an, ath mes de març, Valéncia qu’entra ena celebracion deras Falles, ua hèsta qu’amassa era tradicion, era satira e eth art. Pendent 19 dias, diferents moments que compòsan ua deras hèstas eras mès conegudas deth món.

Eras còlhas cargadas d’organizar eras falles que basteishen peras plaças publicas monacas satiricas. Era net deth 19 de març, eras es·hlamas que’s minjan aqueths monuments que son un espectacle e un art per eras-madeishas. A 22 oras, eths monuments entaths gafets que començan de cremar. Après, a miejanet, que son eras granas que creman, exceptat eth prumèr prèmi, qu’ei cremat a 00:30. Eras Falles que son acabadas quan s’a cremat era falla dera Comuna a ua ora de maitins.

Entà’n saber mès : www.fallas.com

Hèsta deth Huec de Beltane (Edimborg, Escòcia). Net deth prumèr de mai.

Era hèsta de Beltane que mèrca eth debut deth estiu, que celèbra atau era arribada deth bèth temps e deras cuelhudas. Aqueth hestau gaelic qu’a ua plan longa tradicion istorica, que s’arrestèc guaireben pendent tot eth sègle XIX^au mès tanplan era tradicion que torna de mòda, sustot a Edimborg e en son centre-vila. Ua deras partidas eras mès importentas d’aquera celebracion qu’ei era cremada de lenhèrs qu’arrepresentan eth poder creishent deth solelh dinc ara mentat deth estiu. Ara, aqueth hestau que’s torna inventar dab processions, mesa en escena dera mòrt e dera reneishença deth « Òme Verd » e era cremada d’un huec.

Entà’n saber mès : www.beltane.org

Hèsta de Lohri (Índia). 13 de gèr.

Era hèsta qu’ei sustot celebrada peths Sikhs e peths inIós deth Estat indian deth Panjab. Que simboliza era fin deth solstici d’ivèrn e qu’acuelh tradicionalament era arribada deths dias mès longuis. Que’s celèbra dab ua anciana celebracion de cremada d’un huec, en tot lançar minjar en huec, acompanhat de cants e de danças ath torn deth huec. Lançar aliments en huec que vòu díder que cremam era annada vielha e que’n començam ua nava. Pendent aqueras celebracions, eths mainatges que hèn eth torn deras maisons entà amassar aliments, que ua partida serà tirada tath huec, pendent que d’autis seràn balhats aths invitats. Eras hemnas que s’amassan en cèrcle ath torn deth huec e que hèn eth bal de Gidda. Eras cançons qu’arrenden gràcias ath Diu Solelh Indian pr’amor dera sua calor e dera sua benevoléncia, deth temps que d’autas parlan dera legenda deth eròi Dulla Bhatti, que sauvèc fòrça gafets d’un trafic d’esclaus, deth temps deth emperaire mongòl Akbar.

Entà’n saber mès : www.lohrifestival.org

Eras Bòlas de huec (Nejapa, Republica deth Salvador). 31 d’aost.

Eras bòlas de huec que tenguen ua bèra plaça a Nejapa (Salvador). Era hèsta qu’a duas lecturas : era ua qu’ei arreligiosa,  entara quau eras bòlas son aqueras que lança eth diable contra eth patron Sent Jeròni ; era auta lectura, pagana, qu’assegura qu’eras bòlas arrebremban era erupcion deth volcan de Sent Salvador, en 1917. Duas còlhas de joenis que’s hèn era guèrra, en tot lançar bòlas de huec e en tot portar vestits chòps e guants de tela, pr’amor deras uscladas. Eths engenhs que’s lançan dessús que son hètis dab teishut de coton, estacats dab hiu de hèr e trempadis en petròli o ena esséncia. Totis eths participants que’s pintran era cara, pendent qu’eths visitaires profitan deths arrepèishes preparadis entara ocasion.

Disfidia dei Falò Pontremoli (Toscana, Italia). 17 e 31 de gèr.

En Toscana, plan de hèstas deth huec qu’an lòc en ivèrn, entà demandar ath diu solelh era sua preséncia contra era hered. A Pontremoli, eths huecs que s’an transformat en simbèu de rivalitat entram dus vilatges o enter barris dera madeisha vila. Eths protagonistas deths huecs que son eras parrròquias de Sant Niccolò e de Sant Geminiano, que son en concurréncia entara construccion deth huec eth mès bèth e eth mès haut. Cada an, eth 17 de gèr, milèrs de personas que venguen ath cance deth Pontremoli, entath huec de Sant Niccolò e eth 31 de gèr, entath huec de San Geminiano.

Eth huec de Sent Joan d’Alesund (Norvègia). 23 de junh.

Era cremada d’aqueth huec que mèrca era arribada deth solstici d’estiu, dab era magia deras vielhas hèstas paganas. Un lenheràs qu’ei bastit, que pòt aver dinc a 40 mèstres de haut, dab paletas de lenha apieladas a man. Era celebracion d’Alesund qu’ei ua òda ara natura, ara vita e ara fertilitat.

Hèsta deth huec deth pòble Yi (China). Fin d’aost.

Era hèsta que’s ten eth 24 o eth 25 deth siesau mes luari, que cai en principi ara fin deth mes d’aost. Era legenda que vòu qu’era hèsta d’origina e sia un omenatge ath gran combatent Atilaba, que matèc ua invasion de sautarèths dab tòrshas de pin. Eth darrèr dia dera hèsta, tot le monde que tenguen ua tòrsha e que s’amassan ath torn deth autar, en tot pregar tath bonur e tara felicitat de totis e entà aver ua bona cuelhuda. Totas eras tòrshas que son lançadas en un huec, entà simbolizar era unitat deth pòble Yi.

Up Helly-Aa (Shetland, Escòssia)

Up Helly-Aa qu’ei ua hèsta celebrada per fòrça localitats deras Islas Shetland. Pendent era hèsta era mès coneguda, ua procession de guaireben mila « guizers » que camina en gropes cap a Yule, qu’arriban finalament sus era còsta e cada-un que lança era sua tòrsha ahlamada sus ua arreplica d’un vaishèth viking qu’ei lançat ara mar en ua grana ceremonia. Un còp qu’eth vaishèth a cremat, eths guizers que contunhan era hèsta dab musica e bals en ua « Hop Night ».

Entà’n saber mès : www.uphellyaa.org