Ua net magica

tornar

contunhar

En totas eras culturas, eth huec qu’ei un element purificator e qu’ei pr’amor d’aquò qu’era net deth huec qu’ei associada a un hèish de credenças, era major part sense tròp de sens practic ena societat actuala, mès dab composentas simbolicas importentas entara generacion deths nòstes granis-parents. Que i a fòrça rituaus, legendas, mites e credenças estacadas ara Net de Sent Joan e ath huec.

En aquera net, que s’i juntan tres elements deth miei naturau : eth huec, era aiga e eth món vegetau. Eras hèstas deths solsticis que serian ua mena de rituau d’iniciacion comunautària, entà mercar eth passatge deras generacions e era entrada en atge adulte, en integrà’s en eths diferentis grops d’atges deras halhas. Ath madeish temps, qu’aurian tanben un poder purificator e de fertilitat, alonhar eths maishants esperits e, dab eras cendres, ajudar aras bonas cuelhudas. Per tant qu’era modernitat auja diluït eras vielhas credenças, un pialèr e’s mantenguen subjacentas, sense hèr partida deras nòstas credenças contemporanas.

Tedas carbonizadas entà protetjar eths larèrs

Aué encaran que n’i a que s’empòrtan un tison (teda carbonizada) o cendre deths huecs entà protetjar eths larèrs e eths casaus. Eths huecs, eras halhas e eth hum, dab era sua atmosfèra atavica, que’s credia que viravan eras hantaumas e eths maishants esperits. A Isil, sus era pòrta deth cementèri, eths halhaires que dessenhan crotzes, ua costuma relacionada dab vielhas credenças de proteccion.

En fòrça vilatges occitans, quan eth huec s’amòrta, eths joenis que’s mostran era cara dab carbon. Abans, a Bagà que’s cremavan eras halhas devant era pòrta de cada maison entà protetjà’s dab eth hum deths possibles maishantis esperits. Aué, bilhèu qu’aqueras credenças non van pas mès enlà qu’era anecdòta mès que hèn partida deth patrimòni deths abitants deths Pirenèus. Cada an, que’s repeteish aquera hèsta iniciatica e captivanta ena quala eth huec ei ath centre dera tradicion e era net s’i viu ua cèrta “magia”.

Eth clau de Fontargent de Carlemanh

En Andòrra, eths halhaires que se’n van entath Còth de Fontargent, entre Andòrra e vath dera Arièja. Eth halhaire major que’s causish tostemps era prumèra fin de setmana de junh. Eths divèrsis candidats, acompanhats d’ua còlha, qu’an de trobar eth clau d’òr que penja d’un anèth d’argent que s’a amagat ena Vath d’Incles. En realitat, qu’ei coma un jòc que s’inspira d’ua legenda que conda que, quan Carlemanh entrèc en Andòrra peth Còth de Fontargent, que clavèc en malh un anèth dab un clau, entà estacà’i eth son chivau. Aqueth clau, lonh d’arronhà’s, que’s converteish en òr cada net de Sent Joan. E justament eth halhaire major que’u pòrta penjat en còth.

Legendas ath entorn deras halhas

Que son nombrosas eras legendas ligadas aras hèstas. A Isil, ua legenda qu’explica qu’eras hèstas que comencèren en 1487 quan calec qu’era comtessa Caterina hugessa deth castèth de València d’Àneu cap a França. Que hoc guidada per un grop de païsans que tenguian tòrshas. En Ribagòrça aragonesa, que i a tanben ua auta legenda qu’explica qu’eras tòrshas espauriren eths Mòros, entà que non arribèssan dinc aths Pirenèus. Dera madeisha faiçon, ua legenda andorrana qu’explica qu’eras bòlas de huec deras halhas aurian servit entà espaurir eras tropas sarrasinas. Totas aqueras legendas, e plan mès autas, que permeten de mitificar eras halhas, en tot estacar-las a episòdes istorics. Qu’ei comun entaras hèstas de ligar eras originas incèrtas deras hèstas dab hèts istorics, coma ua explicacion mitica deth passat.

Èrbas bonas e aiga

Era net de Sent Joan qu’ei un atuperadís de rituaus, de practicas e de credenças que plan soent, no’n coneguem cap eras originas concretas ne eras realitats istoriograficas e socialas que les heren. Per tant, qu’existeishen diferéncias d’ua localitat a ua auta, era celebracion dera hèsta qu’a denominators comuns. Eth huec, era aiga, eras plantas, eths sortilegis… Aquera net que’s pensa qu’eras èrbas entà suenhar cuelhudas qu’an mès garantidas d’eficacitat : « èrbas de Sent Joan, bonas tot eth an », coma ac ditz un arreprubèr catalan. Pr’amor d’aquò, qu’èra frequent d’anar cuélher èrbas bonas aquesta net.

Que’s pensava tanben qu’era magia dera net podia ajudar a guarir malautias concretas, coma eras berrugas o eras ernias. Que i avia tanben plan de gent que prenguian banhs que portarian sòrt, o qu’anavan prénguer eth arròs abans que puntegèssa era auba, boquissà’s sus era èrba entà assegurar vertuts guarideras e profilacticas. Banhà’s en eths arrius e estanhs que permetia de hèr ua immersion rituala dab un sentit protector o guaridor coma de copadura dab un temps passat o coma començament d’un temps mès bon e navèth. Era net de Sent Joan qu’ei plia de rituaus, costumas, credenças e practicas … que’n hèn ua “net magica”.

tornar

contunhar