Net de huec e d’amor

Enas societats deth passat, eth amor e eth maridatge qu’èran bravament controtladis enas societats pirenencas. Maridà’s qu’èra plan mès qu’un ahèr personau, pusqu’eras decisions matrimonialas qu’afectavan era contunhetat deras casas. Pr’amor d’aquò, eras costumas relacionadas dab eth maridatge qu’èran plan ritualizadas, en insistar sus eth ròtle de cada-un entath maridatge.

Ara hèsta de Les, eths darrèris maridadis qu’avian ua plaça a part, qu’arresentavan socialament eth passatge definitiu deths naus maridadis deth grop dera joenessa ath grop deths adultes. Era vrespada de Sent Pèir, eths musicians e era joenessa qu’anavan cercar eths dus coples maridadis aqueste an, un que preparava ua corona e eth aute ua crotz d’arròsas entà cohar eth haro.  Après, en tot formar un passa-carrèra dab eths dus coples entà devant, que se’n van de cap ara plaça, on i a era gent que demòran e on se hè era quilhada. Eths darrèris maridats – quan n’i a – que les cau pujar dinc ath cap deth haro entà coronà’u. Après, eths dus coples que daurishen eth bal.

Un còp eth haro guarnit, eras maridadas qu’aufrishen ua bòla de flors aths sons òmes ; après, que se’n van vrespalhar totis amassas dab hormatge, vin e aigardent. En tornar cap ara plaça, e dab eth vestit nupciau, era prumèra maridada dera annada que lança eth prumèr bal, sonque entaras maridadas d’aquesta annada, abans que s’i boten eths autis tanben. D’aquesta faiçon, eth maridatge (un ahèr privat deras maisons implicadas) que venc public, en ua question qu’ei tanben controtlada pera comunautat locala.

Era organizacion sociala deths Pirenèus, en temps vielh, que portava sus eras casas coma centre dera organizacion, sociala, economica e politica. Eras casas que’s transmetian de generacion en generacion, a travèrs era figura deth eretèr qu’arrecebia era major part dera propietat. Qu’ei pr’amor d’aquò qu’eths maridatges èran plan controtladis e qu’èran eth arresultat d’estrategias matrimonialas entre eras casas entà decidar deth futur deth eretèr, deths autis, dròlles e dròllas.

Eths actes matrimoniaus, signats devant eth notari, que determinavan eths bens transmetudis aths dròlles e aras dròllas, coma era quantitat deth doari matrimoniau indispensable entà maridà’s.

Mès maugrat eth hòrt contròtle qu’aquò implicava, e era separacion deths òmes e deras hemnas joenas qu’avian plan pòquis espacis en comun, eth amor n’èra pas absent d’aqueras societats deth temps vielh. Que i avia moments en ethsquaus eths joenis e’s podian trobar.

Un d’aquestis moments qu’èra eth bal, eras danças, e mès especialament era net de Sent Joan, on eths coples avian ua cèrta libertat, eth espaci hestiu n’èra cap – coma aué – especific entaths joenis tanplan. Sus era plaça, e devant eths uelhs era comunautat, era joenessa que’s podian conéguer e apressà’s deth aute sèxe pendent eth bal. Eras hèstas deth huec qu’avian ua fonccion centrala coma lòc d’encontre entre òmes e hemnas, sustot travèrs eth bal.